Giriş
Diabet — karbohidrat mübadiləsinin pozulması ilə xarakterizə olunan xroniki bir xəstəlikdir. Diabetdən əziyyət çəkən insanlar adətən şəkər qəbulunu məhdudlaşdırmalı olurlar. Buna görə də belə bir sual yaranır: şəkər xəstəliyi olan insanlar bal yeyə bilərmi? Axı bal — təbii şirinləşdirici olsa da, tərkibində fruktoza və qlükoza da var.
Bu məqalədə balın qan şəkərinə təsiri, diabetiklər üçün hansı bal növlərinin daha uyğun olduğu və hansı hallarda ondan uzaq durmaq lazım olduğunu araşdıracağıq.
Diabet zamanı bal yemək olarmı?
Cavab: diabetin növündən, orqanizmin fərdi reaksiyasından və qəbul edilən balın miqdarından asılıdır.
🔹 1-ci tip diabet (insulindən asılı) — bal yalnız az miqdarda və qan şəkərinə nəzarətlə qəbul edilə bilər, çünki tərkibində tez mənimsənilən karbohidratlar var.
🔹 2-ci tip diabet (insulindən asılı olmayan) — az miqdarda bal qəbul edilə bilər, amma yalnız qan şəkərində kəskin artım yaratmadığı halda.
🔹 Prediabet (diabetönü vəziyyət) — bu halda da bal az miqdarda qəbul edilə bilər, amma daha yaxşısı, aşağı qlisemik indeksli məhsullarla əvəz etməkdir.
Balın qlisemik indeksi (Qİ)
Qlisemik indeks (Qİ) — məhsulun qan şəkərini nə qədər tez yüksəltdiyini göstərən göstəricidir.
📊 Fərqli bal növlərinin Qİ göstəriciləri: ✔ Akasiya balı — 32–35 (ən aşağı Qİ)
✔ Şabalıd balı — 49–55
✔ Qarabaşaq balı — 50–55
✔ Çökə balı — 55–60
✔ Çiçək balı — 60–70
Müqayisə üçün: ❌ Ağ şəkər — Qİ: 70
❌ Ağ çörək — Qİ: 85
Nəticə: akasiya və şabalıd balı — diabetiklər üçün daha uyğundur, çünki tərkibində qlükozaya nisbətən daha çox fruktoza var, fruktoza isə daha yavaş mənimsənilir.
Bal şəkərdən nə ilə fərqlənir?
Hər ikisi karbohidrat olsa da, təsirləri fərqlidir:
| Parametr | Bal | Şəkər |
|---|---|---|
| Tərkib | Fruktoza, qlükoza, vitaminlər, fermentlər, minerallar | Yalnız saxaroza |
| Qlisemik indeks | 32–70 (növündən asılı olaraq) | 70 |
| İnsulinə təsir | Daha yüngül | Sürətli şəkər sıçrayışları |
| Faydalı maddələr | Antioksidantlar, fermentlər, mikroelementlər | Demək olar yoxdur |
Diabet zamanı balı necə düzgün istifadə etməli?
Əgər həkim bal qəbuluna icazə veribsə, aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
✅ Qİ aşağı olan bal seçilməlidir – ən yaxşısı akasiya və ya şabalıd balıdır.
✅ Gündə 1–2 çay qaşığından çox qəbul edilməməlidir (təqribən 12–15 q karbohidrat).
✅ Bal səhərlər və ya fiziki aktivlikdən əvvəl qəbul edilməlidir – beləliklə şəkər daha yavaş mənimsəniləcək.
✅ Balı zülal və ya yağla birlikdə qəbul etmək faydalıdır – məsələn, kəsmik və ya qoz-fındıqla birlikdə.
✅ Bal qəbulundan sonra şəkəri mütləq yoxlamaq lazımdır – kəskin artım müşahidə olunarsa, bal rasiondan çıxarılmalıdır.
Hansı hallarda bal qəti şəkildə olmaz?
❌ Diabet dekompensasiya olunmuş vəziyyətdədirsə (qan şəkəri daimi yüksəkdirsə).
❌ Qlikohemoglobin (HbA1c) yüksəkdirsə.
❌ Bal və ya arı məhsullarına qarşı allergiya varsa.
Nəticə
Bal diabet zamanı qadağan olunmuş məhsul deyil, amma ehtiyatla və qan şəkərinə nəzarət altında istifadə edilməlidir. Ən yaxşısı — Qİ-si aşağı olan bal növlərini seçmək, az miqdarda qəbul etmək və həkimlə məsləhətləşməkdir.
📢 Siz diabetik olsanız da, bal sınamısınız? Orqanizminiz necə reaksiya verib? Təcrübənizi bizimlə bölüşün! 🐝🍯
