Bu sual tez-tez ortaya çıxır.
❓ Bəziləri deyir ki, olmaz — bal oksidləşir.
❓ Digərləri isə bunun sadəcə mif olduğunu düşünür.
Əslində isə — həqiqət var və o, heç də qorxulu deyil.
Gəlin sakit və dəqiq şəkildə araşdıraq.
Bu fikir haradan yaranıb?
Əvvəllər balı dəmir və mis qabda saxlayırdılar.
Zamanla isə belə hallar müşahidə olunurdu:
-
bal qaralırdı,
-
dadı dəyişirdi,
-
qabın səthində pas və izlər yaranırdı.
Səbəb — balın turşu mühitə malik olmasıdır.
Balın pH səviyyəsi — 3.3-dən 4.5-ə qədərdir.
Turşular bəzi metallar ilə uzunmüddətli təmasda kimyəvi reaksiya verir.
Zamanla bu müşahidə ümumiləşdi:
“Balı metal qaşıqla yemək olmaz” — deyildi.
Halbuki mis qazanla bir neçə ay saxlamaqla,
çay qaşığı ilə bir saniyəlik istifadə tamamilə fərqlidir.
Bal metalla necə reaksiya verir?
Bal — bioloji aktiv məhsuldur. Tərkibində var:
-
qlükoza və fruktoza,
-
orqanik turşular (əsasən qlükon turşusu),
-
fermentlər, amin turşular,
-
mineral maddələr,
-
antioksidantlar.
Balın turşu tərkibi kəskin deyil, lakin bəzi metallar uzun müddət təmasda olduqda oksidləşməyə səbəb ola bilər.
📌 Nə baş verir:
-
metal ionlara parçalanır,
-
ionlar bala keçir və dadı dəyişir,
-
bəzi fermentlər təsirini itirə bilər.
🔴 Bu isə yalnız uzunmüddətli və həssas metal (dəmir, mis, alüminium) ilə təmas zamanı baş verir.
🟢 Əgər siz sadəcə balı qaşıqla götürüb yeyirsinizsə,
bir neçə saniyə ərzində heç bir problem yaranmır.
Müasir metal qaşıqlar təhlükəsizdirmi?
Bəli.
Bu gün əksər qaşıqlar paslanmayan poladdan (nərdazə) hazırlanır.
Bu material:
-
paslamır,
-
turşularla reaksiya vermir,
-
qida sənayesində geniş istifadə olunur.
✅ Paslanmayan poladdan istifadə olunur:
-
bal çəkəndə (bal çəkən aparatlarda),
-
saxlama bidonlarında,
-
süzgəclərdə, torlarda və vərəməkanlarda.
✔ Yəni bal istər arıxanada, istərsə də qablaşdırma zamanı daim metalla təmasda olur
və bu, ona zərər vermir.
Əgər qaşıqla təmas zərərli olsaydı,
bal artıq arıxanada keyfiyyətini itirmiş olardı.
Metal fermentləri və vitaminləri məhv edirmi?
❌ Xeyr.
Bu da elmi əsası olmayan bir mifdir.
Balda var:
-
fermentlər (invertaza, diastaza, qlükoza oksidaza),
-
vitaminlər (B qrupu, C, PP),
-
mikroelementlər (kalium, maqnezium, dəmir və s.)
❗ Onlara zərər vuran:
-
yüksək temperatur (40–45°C-dən yuxarı),
-
günəş işığı,
-
uzunmüddətli isti mühitdə saxlama.
Amma metal qaşıqla qısa təmas — heç bir təsir göstərmir.
🔬 Fermentlərin aktivliyi laboratoriyada yoxlanılır və
metal avadanlıqla işlənməsinə baxmayaraq, nəticələr normal qalır.
Dad və keyfiyyətə təsir edirmi?
Bəziləri qorxur ki, metal dadı və ətiri dəyişir.
Bu, yalnız belə hallarda mümkündür:
-
qaşıq çirkli və yaş olduqda,
-
qaşıq mis, alüminium və ya paslı dəmirdəndirsə,
-
bankada uzun müddət qalarsa.
Əgər qaşıq təmiz və paslanmayan poladdandırsa,
balın nə dadı dəyişir, nə də keyfiyyəti azalır.
Nə vaxt metal zərərlidir?
Aşağıdakı hallarda metal — uyğun deyil:
❌ Qaşığı bankada saxlamaq — hətta paslanmaz olsa belə, tövsiyə olunmur.
❌ Bəzi dekorativ mis, bürünc qablar — qida üçün nəzərdə tutulmayıbsa, reaksiya verə bilər.
❌ Balı paslı, köhnə dəmir və ya sinklə örtülmüş qabda saxlamaq olmaz.
Taxta qaşıq necə?
Bəli, taxta da təhlükəsizdir.
Amma bu, “balı qoruyur” deyə yox,
sadəcə neytral material olduğu üçün.
🔸 Taxta — daha estetik və rustik görünür.
🔸 Metal — daha gigiyenik və rahatdır.
Kim hansı üslubu istəyirsə — onu seçə bilər.
Amma fərq yalnız vizualdır, kimyəvi deyil.
Qısa xülasə:
✅ Balı metal qaşıqla yemək olar.
✅ Paslanmayan polad zərərsizdir.
✅ Bal istehsalı prosesi özü metal vasitəsilə aparılır.
✅ Fermentlər, vitaminlər, dad — eyni qalır.
🚫 Nə etmək olmaz:
-
balı qida üçün nəzərdə tutulmayan metalla saxlamaq,
-
qaşığı bankada qoyub unutmaq,
-
köhnə, paslı qabda saxlamaq.
Nəticə
Qorxmağa dəyməz.
Metal qaşıqla qısa təmas — tam təhlükəsizdir.
Bal bu zaman nə xarlayır, nə də faydasını itirir.
Əsas odur ki, paslı vedrə ilə nərə qaşığını ayıraq.
Qaşıq — sadəcə alətdir.
Əgər bal təmiz və orqanikdirsə —
onu necə yesəniz də, fayda verəcək.
