🟡 Giriş
Əksər insanlar bilmirlər ki, arılar təkcə zolaqlı yox, həm də tüklüdür! Onların bədənləri başdan arı sancaqına qədər xırda tüklərlə sıx şəkildə örtülüb. Alimlər bu tüklərin dəqiq sayını hələ müəyyən edə bilməyiblər, amma söhbət azı on minlərlə, bəlkə də milyonlarla tüklərdən gedir. Tüklər hətta gözlərdə və bığcıqlarda da var! Və bütün bunlar təsadüfi deyil. Bu, Allahın heyrətamiz planının bir hissəsidir – O, bu kiçik məxluqları qeyri-adi qabiliyyətlərlə bəxş edib.
Bu məqalədə sadə dillə izah edəcəyik ki, arıların niyə bu qədər çox tükləri var, onlar necə işləyir və nəyə görə məhz tükləri sayəsində arılar dünyaya bu qədər böyük fayda verirlər.
🔸 Arının harasında tüklər var və onlar nə üçündür?
Arının başında, bığcıqlarında, gözlərində, dilində, sinəsində, ayaqlarında, qarıncığında və hətta qanadlarında belə tüklər var. Ən tüklü yerlər – sinə və kürəkdir. Xüsusilə arxada yerləşən ayaqlarda tüklər çoxdur – burada “çiçək tozu səbətləri” əmələ gəlir.
Amma bu tük sadəcə örtük deyil – bu bir sistemdir. Bəzi tüklər fırça rolunu oynayır, bəziləri antena kimi fəaliyyət göstərir, digərləri isə çiçək tozunu tutmaq üçün qarmaq funksiyası daşıyır. Bəzi tüklər sinir ucları ilə bağlıdır və ən xırda toxunuşları və hətta hava titrəyişlərini də hiss edir. İnanılmazdır ki, uçuş zamanı arılar orientasiyanı tüklərin istiqamətinə görə müəyyən edirlər!
🔸 Tüklər çiçək tozunun toplanması aləti kimi.
Arı uçarkən bədəni elektriklə yüklənir – sanki sürtünmədən balon kimi statik elektrik yaranır. Çiçəyə qonanda bu elektrik yükü çiçək tozunu özünə çəkir – toz hissəcikləri sanki özləri arıya “atılır”!
Arının bədənindəki budaqlanan tüklər bir cür məxmər tələ rolunu oynayır: hər bir tük toz hissəciklərini tutur və onlar tüklərin arasında ilişib qalır. Daha sonra arı özünü ayaqları ilə daraqlayır, tozu yığıb ayağındakı səbətlərə yerləşdirir. Hər səbətin içində çiçək tozunu üst tərəfdən sabitləyən xüsusi əyilmiş bir tük var ki, bu da uçuş zamanı onun tökülməsinin qarşısını alır.
🔸 Tüklər donmaya qarşı necə qoruyur.
🐝 Kiçik bir arı məhz tüklü “paltosu” sayəsində -50 °C şaxtaya dözə bilər. Tüklər bədənin ətrafında hava qatını saxlayır və sinə əzələlərinin yaratdığı istiliyi qoruyur.
❄️ Qışda arılar pətəkdə sıx bir top halında toplanır və bir-birini isidir, bədənlərindəki tüklər isə bu istiliyi qorumağa kömək edir. Beləliklə, hətta kəskin şaxtalarda belə, içəridə temperatur +30 °C-yə qədər qalxa bilir. Bu, həqiqətən də Allahın yaratdığı bir möcüzədir!
🔸 Tüklər və təmizlik
Toz, çirk, çiçək tozu, göbələk sporları – bütün bunlar ilk növbədə tüklərə düşür və bədəni qoruyur. Arılar mütəmadi olaraq özlərini ayaqları ilə təmizləyirlər, gözlərini yuyurlar, bığcıqlarını daraqlayırlar. Ayaqlarda olan xüsusi fırçalar sayəsində arılar özlərini səliqəli şəkildə təmizləyə bilirlər.
Hətta gözlərdə də tüklər var! Bu tüklər qısadır və həm tozu saxlamağa, həm də onu asanlıqla təmizləməyə kömək edir. Məhz buna görə də arıların gözləri daim təmiz qalır, baxmayaraq ki, onlar çiçəklər arasında dolaşırlar.
🔸 Tüklər və hissiyyat
Bir çox tük – həssas sensorlardır. Onlar aşağıdakıları hiss edir:
toxunuşu;
hava təzyiqini;
titrəyişləri;
qoxuları;
hətta çiçəklərin elektrik sahəsini.
Bu tüklər sayəsində arılar küləyin istiqamətini, temperaturu, digər arıların yaxınlaşmasını və hətta çiçəyin yeni ziyarət olunub-olunmadığını hiss edə bilirlər. Bu tüklü “detektorlar” onların bədəninə möcüzəvi şəkildə inteqrasiya olunub.
🔸 Tüklər və pətəkdə ünsiyyət
Tüklər arıların toxunuşlar və titrəyişlər vasitəsilə siqnallar ötürməsinə kömək edir. Bir arı tapdığı çiçəklər haqqında “rəqs” edəndə, digər arılar bu rəqsin titrəyişlərini tükləri vasitəsilə hiss edir.
Bundan əlavə, tüklər feromonları və qoxuları saxlayır – bunun sayəsində arılar bir-birilərini tanıyır, ana arının vəziyyətini anlayır və nə edəcəklərini bilirlər. Tüklər – pətək içində ünsiyyətin və dostluğun mühüm alətidir.
🔸 Nəticə
Allah arıları tüklü bədənlə boş yerə yaratmayıb. Bu tüklər həm qoruyucu, həm əlaqə vasitəsi, həm toz toplama aləti, həm də istilik qoruyucusudur. Milyonlarla funksiyanı yerinə yetirən milyonlarla tük – bunların hamısı Rəbbimizin möcüzəvi və müdrik planının bir hissəsidir.
📖 “Və Rəbbin bal arısına vəhy etdi: 'Dağlarda, ağaclarda və insanların qurduqları yerlərdə evlər tik, sonra bütün meyvələrdən ye və Rəbbinin sənə asanlaşdırdığı yollarla get!' Onların qarınlarından müxtəlif rəngli içkilər çıxır ki, bunda insanlar üçün şəfa vardır. Şübhəsiz ki, bunda düşünən insanlar üçün bir dəlil vardır”. (Nəhl surəsi, 16:68–69, Elmir Quliyev tərcüməsi)
🐝 Gələn dəfə çiçək üstündə bir arı gördükdə xatırlayın: onun kiçik tükləri – Allahın yaratdığı həyatın yayılmasında istifadə olunan möcüzəvi alətlərdir.
